"စာအရေးအသား ကောင်းစေရန်" – အပိုင်း ၄: စာရေးသူတွေရဲ့ စိတ်နေသဘောထားတွေအကြောင်း 

နောက်ဆုံး အပိုင်းမှာ စာ​ရေးသူလက်က ထွက်ကျလာတဲ့ လက်ရာ​တွေထက် စာ​ရေး​သူ တစ်​ယောက်မှာ ဖြစ်​လေ့ရှိတဲ့ စိတ်ခံစားချက်​တွေနဲ့ ထားရှိရမယ့် သ​ဘောထား​၊ ခံယူချက်တွေ အ​ကြောင်း အဓိက ​ပြောပြထားပါတယ်။ 

၁၈။ ကိုယ့်အသံရဲ့ ပဲ့တင်သံ (The Sound of Your Voice)

• အဓိကအချက်: အကောင်းဆုံးစာဆိုတာ မင်းရဲ့ တကယ့်အသံလိုပဲ မြည်နေရမယ်။
• "စာပေဆန်ဆန်" ကြီး ဖြစ်အောင် အတင်းမရေးနဲ့။ စာဖတ်သူတွေက နွေးထွေးမှု၊ ရိုးသားမှုနဲ့ ကိုယ့်ရဲ့ ထူးခြားချက် ကိုပဲ တုံ့ပြန်ကြတာ။
• ကိုယ့်အသံကို "ရှာဖွေ" နေစရာ မလိုပါဘူး။ ဟန်ဆောင်မှုနဲ့ ကြောက်ရွံ့မှုကို ဖယ်ရှားလိုက်တာနဲ့ သူ့ဟာသူ ပေါ်လာလိမ့်မယ်။
• ကိုယ့်စာကို အသံထွက် ဖတ်ကြည့်ပါ။ တောင့်တင်းနေရင်၊ မမှန်ကန်ဘူးထင်ရင် ကိုယ်စကားပြောသလိုမျိုး သဘာဝကျသွားအောင် ပြန်ရေးပါ။
• စကားလုံးရွေးတာထက် စာလုံးစီးဆင်းပုံနဲ့ အသံနေအသံထားက ပိုအရေးကြီးတယ်။
• သင်ခန်းစာ: ခင်ဗျားပြောတဲ့အတိုင်း ရေးပါ။ ဒါပေမဲ့ ပိုပြီး စနစ်တကျ ဖြစ်ပါစေပေါ့။

၁၉။ ပျော်ရွှင်မှု၊ ကြောက်ရွံ့မှုနှင့် ယုံကြည်မှု 

• အဓိကအချက်: စာရေးတာဟာ ကြိုးစားအားထုတ်ရတဲ့ အလုပ်လည်းဖြစ်သလို ပျော်ရွှင်စရာတွေ ရှာဖွေတွေ့ရှိတဲ့အလုပ်လည်း ဖြစ်တယ်။
• စာရေးဆရာတိုင်း ကြောက်ရွံ့မှု ခံစားရတာပဲ။ စာမကောင်းမှာ၊ အကဲဖြတ်ခံရမှာ၊ စိတ်ကူးကုန်သွားမှာ စသဖြင့်ပေါ့။
• ယုံကြည်မှုဆိုတာ အလုပ်လုပ်ခြင်းကနေမှသာ တိုးပွားလာတာ။ ရေးရင်းနဲ့မှ ယုံကြည်မှု တည်ဆောက်ရတာ။
• ပျော်ရွှင်မှုက မရှိမဖြစ်လိုအပ်တယ်။ ကိုယ်ရေးနေတာကို ကိုယ်တိုင်မပျော်ရင်၊ စာဖတ်သူတွေလည်း ပျော်မှာ မဟုတ်ဘူး။
• ရုန်းကန်ရတာကို ရယ်မောလိုက်ပါ။ ဒါက အလုပ်ရဲ့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းပဲလေ။
• သင်ခန်းစာ: ယုံကြည်မှုကို မစောင့်ပါနဲ့။ အရင်ဆုံး ရေးပါ။ ယုံကြည်မှုက နောက်မှ လိုက်လာပါလိမ့်မယ်။

၂၀။ အပြီးသတ်ရလဒ်ရဲ့ ဖိအား (The Tyranny of the Final Product) 

• အဓိကအချက်: ပြီးပြည့်စုံမှုကို စွဲလန်းနေတာက ကိုယ့်ရဲ့ တိုးတက်မှုကို မသတ်ပါစေနဲ့။
• စာရေးဆရာတွေဟာ အပြီးသတ်ရလဒ်ကိုပဲ စွဲလန်းနေလို့ ရှေ့မဆက်နိုင်ဘဲ ဖြစ်နေကြတယ်။
• လုပ်ငန်းစဉ်အပေါ် အာရုံစိုက်ပါ။ ကောင်းမွန်တဲ့ ဝါကျတစ်ကြောင်းချင်းစီကို တစ်ချိန်တည်း ရေးသားသွားပါ။
• ပထမမူကြမ်းဆိုတာ ဘယ်တော့မှ ပြီးပြည့်စုံမှာ မဟုတ်ဘူး။ ဒါကြောင့် ပြန်လည်ပြင်ဆင်ခြင်း (rewriting) ဆိုတာ ရှိနေရတာပေါ့။
• ပြီးပြည့်စုံမှုထက် တိုးတက်မှုကသာ စာရေးသူတစ်ဦးကို တိုင်းတာရမဲ့ မှတ်ကျောက်။
• သင်ခန်းစာ: စာရေးတဲ့လုပ်ရပ်ဟာ ဆုလာဘ် ဖြစ်ပြီး၊ ပြီးမြောက်သွားတဲ့ အပိုင်းက အပိုဆုပဲ။

၂၁။ စာရေးသူရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်များ 

• အဓိကအချက်: စကားလုံးနဲ့ စာအဆောက်အအုံ ရွေးချယ်မှုတိုင်းက ခင်ဗျားရဲ့တန်ဖိုးတွေ ကို ဖော်ပြနေတယ်။
• စာရေးသားခြင်းဆိုတာ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ စုစည်းထားမှုပါ။ ဘာကိုထည့်မယ်၊ ဘာကိုဖြတ်ထုတ်မယ်၊ ဘယ်လိုလေယူလေသိမ်းမျိုး ယူမယ် စသဖြင့်ပေါ့။
• ဆုံးဖြတ်ချက်တစ်ခုချင်းစီကို သတိရှိရှိ ချမှတ်ပါ။ ပေါ့ဆမှုဟာ စာမျက်နှာပေါ်မှာ ပေါ်လွင်နေတတ်တယ်။
• ခင်ဗျားရဲ့ အရသာနဲ့ ရိုးသားမှုဟာ သေးငယ်တဲ့ ရွေးချယ်မှုတွေမှာ ရောင်ပြန်ဟပ်နေပါတယ်။
• သင်ခန်းစာ: စာကောင်းကောင်းရေးခြင်းဟာ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာရှိခြင်းပါ။

၂၂။ ကိုယ်တတ်နိုင်သမျှ ကောင်းအောင်ရေးပါ 

• အဓိကအချက်: ထူးချွန်ပြောင်မြောက်မှုသာ အရေးကြီးတဲ့ စံနှုန်းပဲ ဖြစ်တယ်။
• ခင်ဗျားရဲ့ စာဖတ်ပရိသတ်အဆင့်ကို လျှော့မရေးပါနဲ့။ သူတို့ကို ခင်ဗျားရဲ့အဆင့်ထိ ဆွဲတင်ပါ။
• ကောင်းမွန်တဲ့ စာရေးသားမှုရဲ့ ဆုလာဘ်က နာမည်ကျော်ကြားမှု မဟုတ်ဘူး၊ အလုပ်တစ်ခုကို ကောင်းကောင်းလုပ်နိုင်ခဲ့တဲ့ စိတ်ကျေနပ်မှု ဖြစ်တယ်။
• စာရေးသူအဖြစ် "ရောက်ရှိသွားပြီ" ဆိုတာမျိုး ဘယ်တော့မှ မရှိဘူး၊ ကိုယ်က ပိုကောင်းအောင် ဆက်လုပ်နေရုံပါပဲ။
• သင်ခန်းစာ: ခင်ဗျားရဲ့ အကောင်းဆုံး ဆိုတာ အမြဲတမ်း လုံလောက်ပါတယ်၊ အဲဒါက ရိုးသားနေသရွေ့၊ ဂရုတစိုက်ရှိပြီး အသက်ဝင်နေသရွေ့ပေါ့။

စာရေးကောင်းအောင် လေ့ကျင့်မယ် (အပိုင်း ၄)

လေ့ကျင့်ခန်း ၁ – ကိုယ့်အသံကို စစ်ဆေးရအောင် (The Voice Test)

• ရည်ရွယ်ချက်: ကိုယ့်စာမျက်နှာပေါ်မှာ ကိုယ့်ရဲ့ သဘာဝအသံကို ကြားရမလား။
• လေ့ကျင့်ခန်း:
• ခေါင်းစဉ်တစ်ခုအကြောင်းကို တစ်မိနစ်လောက် အသံထွက် ရှင်းပြပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် အသံသွင်းပါ။
• အဲဒီပြောတဲ့ စကားတွေကို စာပြန်ရိုက်။
• အဲဒီစာနဲ့ ခင်ဗျား မကြာသေးခင်က ရေးထားတဲ့ စာတစ်ခုကို နှိုင်းယှဉ် ကြည့်။
• သုံးသပ်ချက်: ဘယ်လောက်ကွာခြားလဲ? ပိုပြီး ပီပြင်အောင် ဘာတွေ ပြောင်းလဲသင့်လဲ။
• သင်ခန်းစာ: စာကောင်းဆိုတာ ကောင်းမွန်တဲ့ စကားပြောဆိုမှုလိုပဲ.. ရှင်းလင်းတယ်၊ တိုက်ရိုက်ကျတယ်၊ အသက်ဝင်တယ်။

လေ့ကျင့်ခန်း ၂ – ကြောက်ရွံ့မှုကို ဖြတ်ကျော် ရေးပါ (Write Through Fear)

• ရည်ရွယ်ချက်: တွန့်ဆုတ်တာနဲ့ ပြီးပြည့်စုံချင်စိတ်ကို ကျော်လွှားရအောင်။
• လေ့ကျင့်ခန်း:
• ၁၀ မိနစ် အချိန်သတ်မှတ်။
• ကိုယ့်အတွက် အရေးပါတဲ့ ဘယ်အကြောင်းအရာကိုမဆို ဆက်တိုက်ချရေး.. တည်းဖြတ်တာ၊ ပြန်ပြင်တာ လုံးဝ မလုပ်နဲ့။
• အချိန်ပြည့်ရင် ချက်ချင်းမပြင်ဘဲ အသံထွက် ဖတ်ကြည့်။
• သုံးသပ်ချက်: ဘာက ခင်ဗျားကို အံ့အားသင့်စေလဲ? အကဲဖြတ်တာကို ရပ်လိုက်တော့ ဘယ်အမှန်တရား ထွက်လာလဲ?
• သင်ခန်းစာ: ယုံကြည်မှုဆိုတာ လုပ်ဆောင်မှုကနေ လာတာ၊ ထိုင်စောင့်နေတာကနေ မဟုတ်ဘူး။

လေ့ကျင့်ခန်း ၃ – ပြီးပြည့်စုံမှုထက် တိုးတက်မှု (Progress Over Perfection)

• ရည်ရွယ်ချက်: ပထမဆုံးအကြိမ်မှာ မှန်ကန်ချင်တဲ့ စိတ်ကို လွှတ်ချတတ်ဖို့။
• လေ့ကျင့်ခန်း:
• ရှုပ်ပွနေတဲ့ မူကြမ်း ဒါမှမဟုတ် ဂျာနယ်စာမျက်နှာတစ်ခုကို ယူပါ။
• တစ်ကြိမ်တည်းသာ တည်းဖြတ်ပါ။ ရှင်းလင်းပြတ်သားမှု အတွက်သာ၊ သဒ္ဒါအတွက် မဟုတ်ပါ။
• ပြန်ရေးလိုက်ရုံနဲ့ ဘာတွေ တိုးတက်လာလဲဆိုတာ သတိထားပါ။
• သုံးသပ်ချက်: အဲဒီ လုပ်ငန်းစဉ် ကိုယ်တိုင်က ခင်ဗျားကို ဘာတွေ သင်ပေးသွားသလဲ?
• သင်ခန်းစာ: ပြီးပြည့်စုံချင်စိတ်ရဲ့ ကုထုံးက ပြန်လည်ပြင်ဆင်တာပါ။ အရှုံးပေးလိုက်တာ မဟုတ်ပါဘူး။

လေ့ကျင့်ခန်း ၄ – သတိရှိရှိ ရွေးချယ်မှုများ ပြုလုပ်ပါ (Make Conscious Choices)

• ရည်ရွယ်ချက်: စာရေးသူတစ်ဦးအဖြစ် ကိုယ့်ရဲ့ အရသာနဲ့ ရိုးသားမှုကို ခိုင်မာစေဖို့။
• လေ့ကျင့်ခန်း:
• မကြာသေးမီက ရေးထားတဲ့ စာပိုဒ်တစ်ခုကို ပြန်ကြည့်ပါ။
• ဝါကျတစ်ကြောင်းချင်းစီအတွက် မေးပါ-
• ဒါက မှန် သလား။
• ဒါက ရှင်းလင်း သလား။
• ဒါက မလိုအပ် ဘူးလား။
• အဲဒီ စစ်ဆေးမှု မအောင်မြင်တဲ့ အရာအားလုံးကို ဖြတ်ထုတ်ပါ။ ဒါမှမဟုတ် ပြန်ရေးပါ။
• သုံးသပ်ချက်: ခင်ဗျားရဲ့ တည်းဖြတ်မှုတွေက စာရေးသူတစ်ဦးအနေနဲ့ ခင်ဗျားရဲ့တန်ဖိုးတွေကို ဘယ်လို ဖော်ပြနေသလဲ?
• သင်ခန်းစာ: ရှင်းလင်းတဲ့ စာရေးသားမှုဟာ ရှင်းလင်းတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကနေ လာတာ။

လေ့ကျင့်ခန်း ၅ – ပျော်ရွှင်မှုအတွက် ရေးပါ (Write for Joy)

• ရည်ရွယ်ချက်: ဖန်တီးတဲ့ အတတ်ပညာ အပေါ် ပျော်ရွှင်မှုနဲ့ ပြန်ချိတ်ဆက်ဖို့။
• လေ့ကျင့်ခန်း:
• ခင်ဗျား ချစ်မြတ်နိုးတဲ့ အရာတစ်ခု (အစားအစာ၊ သီချင်း၊ ရာသီဥတု) အကြောင်း စာပိုဒ်တစ်ပိုဒ် ရေးပါ။
• အာရုံခံ အသေးစိတ် အချက်လက်တွေ အပေါ်မှာပဲ အာရုံစိုက်ပါ။ (အရသာ၊ အသံ၊ အထိအတွေ့၊ အရောင်။)
• စည်းကမ်းတွေကို စိတ်မပူပါနဲ့။ စကားလုံးတွေနဲ့ ပျော်ရွှင်လိုက်ပါ။
• သုံးသပ်ချက်: ပျော်ရွှင်မှုက ခင်ဗျားရဲ့ လေယူလေသိမ်း ဒါမှမဟုတ် အားအင် ကို ဘယ်လို ပြောင်းလဲစေသလဲ?
• သင်ခန်းစာ: ခင်ဗျားစာရေးတာကို ပျော်ရွှင်တဲ့အခါ၊ စာဖတ်သူတွေလည်း ခံစားရတယ်။

လေ့ကျင့်ခန်း ၆ – စာရေးသူရဲ့ စိတ်ဓာတ် (The Writer’s Mindset)

• ရည်ရွယ်ချက်: ကျန်းမာတဲ့ ဖန်တီးမှုဆိုင်ရာ အလေ့အကျင့်တွေကို တည်ဆောက်ဖို့။
• လေ့ကျင့်ခန်း:
• ခင်ဗျား စာရေးသားဖို့ကို ဟန့်တားနေတဲ့ ကြောက်ရွံ့မှု ၃ ခု ကို ချရေးပါ။
• တစ်ခုစီရဲ့ ဘေးမှာ၊ အဲ့ဒါကို တွန်းလှန်ဖို့ ရိုးရှင်းတဲ့ နေ့စဉ်လုပ်ဆောင်မှု တစ်ခု ရေးပါ။
• ဥပမာ၊ ကြောက်ရွံ့မှု- “ဘယ်သူမှ ဖတ်မှာ မဟုတ်ဘူး။” → လုပ်ဆောင်ချက်- “ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် စကားလုံး ၁၀၀ ရေးမယ်။”
• သုံးသပ်ချက်: စာရေးခြင်းကို စွမ်းဆောင်ရည်အဖြစ် မဟုတ်ဘဲ လေ့ကျင့်မှုအဖြစ် သဘောထားတဲ့အခါ ဘာဖြစ်လာသလဲ?
• သင်ခန်းစာ: စည်းကမ်းက သံသယကို အနိုင်ယူတယ်။

လေ့ကျင့်ခန်း ၇ – အလေ့အကျင့်တစ်ခုအနေဖြင့် ထူးချွန်ပြောင်မြောက်မှု

• ရည်ရွယ်ချက်: ရေရှည်တိုးတက်မှု အတွက် ကတိပြုဖို့။
• လေ့ကျင့်ခန်း:
• ပရောဂျက်တစ်ခု (ဘလော့ဂ်၊ ပုံပြင်၊ ဂျာနယ်) ကို ရွေးပါ။
• လက်တွေ့ကျတဲ့ စာရေးတဲ့ အစီအစဉ် တစ်ခု သတ်မှတ်ပါ- ဘယ်အချိန်၊ ဘယ်နေရာ၊ ဘယ်လောက်ကြာကြာ ရေးမှာလဲ။
• ကိုယ့်ကိုယ်ကို ကတိတိုလေးတစ်ခု ရေးပါ- “တတ်နိုင်သမျှ ကောင်းအောင်၊ မကြာခဏ ရေးပါမယ်။”
• သုံးသပ်ချက်: ဒီကတိက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် စာရေးသူအဖြစ် မြင်တဲ့အမြင် ကို ဘယ်လို ပြောင်းလဲစေသလဲ?
• သင်ခန်းစာ: ထူးချွန်ပြောင်မြောက်မှုဟာ ပြီးပြည့်စုံမှု မဟုတ်ပါဘူး၊ ဒါဟာ ပုံမှန်လုပ်ဆောင်မှု ပဲ ဖြစ်တယ်။

စစ်ဆေးရန် စာရင်း

• ကိုယ့်ရဲ့ သဘာဝအသံနဲ့ ရေးနေလား?
• ပြီးပြည့်စုံမှုထက် လုပ်ငန်းစဉ် အပေါ် ပိုအာရုံစိုက်လား?
• ဖန်တီးတဲ့ အတတ်ပညာမှာ ကိုယ်တိုင် ပျော်ရွှင်မှုကို ရှာတွေ့လား?
• ကိုယ့်ရဲ့ စာရေးသားမှုမှာ သတိရှိရှိနဲ့ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာရှိတဲ့ ရွေးချယ်မှုတွေကို ပြုလုပ်နေလား?
• တစ်နေ့နေ့ မဟုတ်ဘဲ နေ့စဉ် တိုးတက်ဖို့ ကတိပြုထားပါသလား?

အဖြေ အားလုံး "ဟုတ်" တယ်ဆိုရင် ခင်ဗျား ကောင်းမွန်စွာ ရေးသားနေပါပြီ။

Zinsser ရဲ့ စိတ်နေသဘောထားဆိုင်ရာ စကား ၅ ခွန်း

1. “ကိုယ့်ပုံစံအတိုင်း ဖြစ်ပါစေ။ ဒါဟာ လိုက်နာဖို့ အခက်ခဲဆုံး စည်းမျဉ်းပဲ။” 
2. “စာရေးခြင်းဆိုတာ ငါစွဲပါတဲ့ လုပ်ရပ် ဖြစ်တယ်။ အဲဒါကို ဝန်ခံလိုက်ပါ။ သူ့ရဲ့စွမ်းအင်ကို အသုံးပြုပါ။”
3. “စာရေးရတာ ခက်ခဲတယ်လို့ ခံစားရရင်၊ အဲဒါက တကယ်ပဲ ခက်ခဲလို့ ပါ ပဲ။” 
4. “စာရေးတဲ့ လုပ်ရပ်ဟာ ဆုလာဘ်ပဲ ဖြစ်တယ်။”
5. “သင်တတ်နိုင်သမျှ ကောင်းအောင် ရေးပါ။ ပြီးရင် ပိုကောင်းအောင် ထပ်ရေးပါ။” (ဘယ်တော့မှ မရပ်ပါနဲ့)

အကယ်လို့ ဒီစာက မိတ်ဆွေအတွက် အကျိုးရှိတယ်၊ အသုံးဝင်တယ်ဆို စာရေးတာကို စိတ်ဝင်စားတဲ့ တခြားသူတွေလည်း ဖတ်ရှုလေ့လာ နိုင်အောင် ပြန်ညွှန်းပေးပြီး ကူညီပေးဖို့ မေတ္တာရပ်ခံအပ်ပါတယ်။ အဆုံးထိ အချိန်ပေး ဖတ်ရှုပေးတဲ့ အတွက် ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

ယခု လက်တွေ့အသုံးချစာအုပ်ကို William Zinsser ၏ On Writing Well စာအုပ်မှ ကောက်နှုတ်ပြီး ReadAct အဖွဲ့သားများမှ ပြင်ဆင်၊ တည်းဖြတ်သည်။

ReadAct: တကယ် ပြောင်းလဲဖို့ ဖတ်ပြီးရင် ထလုပ်