စိတ်ပညာကပြောတဲ့ အချစ်အကြောင်း

အချစ်အ​ကြောင်းကို အ​တွေးအ​ခေါ်ပညာရှင်​တွေ၊ ကဗျာဆရာ၊ စာရေးဆရာ၊ အနုပညာရှင်​တွေက အမျိုးမျိုး အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဆိုကြပါတယ်။ အဲဒါဆို သိပ္ပံပညာရပ်တစ်ခုဖြစ်တဲ့ စိတ်ပညာက​ရော ဘယ်လို ရှင်းပြပါသလဲ။

အချစ်အ​ကြောင်းကို ၁၉၇၀ခုနှစ်ဝန်းကျင်ကမှ social psychologistsတွေက စတင်​လေ့လာခဲ့တာ ဖြစ်ပြီး အဲဒီ့အချိန်ကဆိုရင် အခွန်​ငွေ​တွေ ဖြုန်းတီးတဲ့ သု​တေသနဆိုပြီး ဝေဖန်မှု​တွေ၊ ရှုတ်ချမှု​တွေ ပေါ်​ပေါက်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါ​ပေမဲ့ ဆက်​လက်​လေ့လာမှု​တွေအရ ဒီသု​တေသန​တွေဟာ က​လေးဖွံ့ဖြိုးမှုနဲ့ အရွယ်​ရောက်ပြီးသူ​တွေရဲ့ ကျန်းမာ​ရေးမှာ အ​ထောက်အကူဖြစ်တာကို တွေ့ရှိလာရပါတယ်။

အချစ်ဟာဘဝ​ပျော်ရွှင်မှုမှာ အ​ရေးကြီးတဲ့ သော့ချက်တစ်ခု ဖြစ်သလို ဝမ်းနည်းမှု၊ ပျော်ရွှင်မှု၊ ကြောက်ရွံ့မှုတို့လို အ​ခြေခံကျတဲ့ စိတ်ခံစားချက်လည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ပြီး​တော့ သူက self-efficacy နဲ့ self-esteem ကိုလည်း မြင့်တက်​စေပါတယ်တဲ့။ (self-efficacy နဲ့ self-esteem အကြောင်းကို နောက်စာတွေမှာ ထပ်ရှင်းပြပေးပါမယ်နော်)

Evolutionary theoristတွေက​တော့ အချစ်ဟာ လူသားမျိုးနွယ် အရှည်တည်ရှိဖို့အတွက် လိုအပ်တဲ့ အရာတစ်ခု ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ သူက ပူး​ပေါင်း​ဆောင်ရွက်မှုကို အား​ပေးပြီး တစ်ဦးအ​ပေါ်တစ်ဦး ယုံကြည်မှု ဖြစ်စေတာမို့ တာဝန်ခွဲ​ဝေရာမှာ (ရှေးလူမှုအဖွဲ့အစည်းမှာဆို ယောက်ျားဖြစ်သူက အစာရှာသွားရင် ကျန်ရစ်သူမိန်းမက က​လေး​တွေကို စောင့်​ရှောက်ကျန်ရစ်တာမျိုး) လွယ်ကူ​စေပါတယ်။ အဲလိုနဲ့ သားရဲတိရစ္ဆာန်တို့ အန္တရာယ်က ကင်းလွတ်​စေပါတယ်။

အချစ်မှာ အမျိုးမျိုးရှိပါတယ်။

• သူငယ်ချင်းအချစ်- တစ်စုံတစ်​ယောက်ကို နှစ်သက်သဘောကျပြီး အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ရင်းနှီးမှုရှိကြပါတယ်

• အရူးအမူးအချစ် (infatuation) - ဒါက​တော့ commitment မပါဘဲ attractionသက်သက် အချစ်မျိုးပါ။ တစ်ဖက်သားရဲ့ အရည်အချင်းတစ်ရပ်ရပ်ကို သဘောကျတာမျိုးကြောင့်သာဖြစ်ပြီး ရေရှည်အတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်တာ၊ အားထုတ်တာတွေ ပါလေ့မရှိပါဘူး။ ဒါမျိုးက relationship တစ်ခုရဲ့ အစပိုင်းမှာ တွေ့ရတတ်ပြီး ဒီကနေတဆင့် ပိုပြီးနက်ရှိုင်းတဲ့ အဆင့်ရောက်သွားကြတာပါ။

• ပြင်းပြတဲ့အချစ် (passionate love) - တမ်းတမှုနဲ့attractionရောထားတာမျိုးပါ။ တစ်ဖက်သားကို အမြဲအကောင်းမြင်ပြီး အမြဲလိုလို နီးနီးကပ်ကပ် ရှိချင်​နေတာမျိုးပါတဲ့။

• တည်ငြိမ်တဲ့အချစ်- သူက​တော့ ယုံကြည်မှု၊ ကြင်နာမှု၊ ကျွမ်းဝင်မှုနဲ့ ဂရုတစိုက်အချိန်ပေး အားထုတ်မှု တို့နဲ့ ဖွဲ့စည်းထားပြီး အချိန်ကာလ ကြာရှည်စွာ တည်မြဲတတ်ပါတယ်။ relationshipမှာ အချိန်ကြာလာတဲ့အခါ ကူး​ပြောင်းလာတာမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။

• တစ်ဖက်သတ်အချစ်- ဒါက​တော့ အချစ်ခံရသူက ခံစားချက်ကို ပြန်လည်မတုန့်ပြန်တဲ့အခါမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

တစ်စုံတစ်​ယောက်ကို လေး​လေးနက်နက် ချစ်မိဖို့အတွက် လွှမ်းမိုးတဲ့ အရာ​တွေလည်း ရှိပါတယ်။ အဲဒါ​တွေက​တော့

1. အချိန်- သူတစ်ပါးကို နားလည်သည်းခံမြတ်နိုး​ပေးဖို့ဆိုရင် မိမိကိုယ်တိုင်ကလည်း အဆင်သင့်ဖြစ်​နေမှ ရမှာပါ။ relationship တစ်ခုအတွက် အချိန်​ပေးဖို့ မ​သေချာ မ​ရေရာဖြစ်​နေမယ်ဆိုရင် အချစ်ကကလည်း ကိုယ့်ဆီ​ရောက်လာဖို့ မ​သေချာပါဘူးတဲ့။

2. Early attachment styles- ဒါက မိမိငယ်စဥ်က မိခင် ဒါမှမဟုတ် စောင့်​ရှောက်မှု​ပေးတဲ့သူနဲ့ နှလုံးသားချင်းတွဲဆက်မှု ပုံစံကို ပြောတာပါ။ တကယ်လို့ ခိုင်မြဲခဲ့မယ်ဆိုရင်​တော့ နောက်ပိုင်း ချစ်သူသက်တမ်းတစ်​လျှောက်​ရော၊ အိမ်​ထောင်​ရေးမှာပါ အဆင်​ပြေနိုင်ပါတယ်တဲ့။ attachment styles အ​ကြောင်းကို အရင်ဆောင်းပါးမှာ အကျယ်တဝင့်ဖတ်နိုင်ပါတယ်။

3. Similarity- တစ်​ယောက်နဲ့တစ်​ယောက် ဘယ်​လောက် တူညီကြသလဲဆိုတာကလည်း အဆုံးအဖြတ်​ပေးပါတယ်တဲ့။

ပျော်ရွှင်စရာ​ကောင်းတဲ့ relationship တစ်ခု ပိုင်ဆိုင်ရခြင်းဟာ စိတ်ကျန်းမာ​ရေးသာမက ကိုယ်ခန္ဓာကျန်းမာ​ရေးကိုပါ ကောင်းမွန်​​စေနိုင်ပါတယ်။ အကယ်၍ relationshipမရှိရင်​တောင် မိမိကို ဂရုစိုက်ချစ်ခင်တဲ့ မိသားစုဝင်​တွေ၊ သူငယ်ချင်းမိတ်​ဆွေ​တွေရှိခြင်းဟာ အသက်ရှည်ကျန်းမာဖို့ အ​ထောက်အကူ​ပေးတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။